Ύφανση και πάθος...
























Μια βραδιά αφιερωμένη
στο έργο του Φ. Γκ. Λόρκα
«Στα νήματα του Φεγγαριού»



«Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, ένας από τους λίγους αυθεντικούς ποιητές του εικοστού αιώνα, όχι μόνο της Ισπανίας, αλλά και όλου του γνωστού κόσμου, δεν μπορούσε να μην πιαστεί στα νήματα του φεγγαριού.

Πατώντας στη γη για να προσλαμβάνει τις οσμές και τις δονήσεις της, μετρούσε ταυτόχρονα τη θανατερή γοητεία του φεγγαριού· την αναπότρεπτη κυριαρχία του στις μοίρες των ανθρώπων.

Είμ' ένα κύκνος στρογγυλός μες το ποτάμι,
Είμ' ένα μάτι στα ψηλά καμπαναριά,
Και μες στις φυλλωσιές φαντάζω
Ψεύτικο φως της χαραυγής.
Κανείς δε μου γλυτώνει εμένα!

Λέει το φεγγάρι, όπως ο Λόρκα θέλει, στον «Ματωμένο Γάμο» του. Φυσικά, ούτε κι ο ίδιος γλίτωσε, παρόλο που ήξερε να χειρίζεται νήματα, τουλάχιστον, τα νήματα του κουκλοθέατρου, όπου παρουσίαζε πότε δικά του έργα και πότε άλλων. Και ασφαλώς το φεγγάρι θα ευθύνεται , που σε κάποια κινηματογραφημένα επίκαιρα της εποχής, βλέπουμε τον Φρεδερίκο να ίπτανται μερικούς πόντους πάνω από το έδαφος, λες και κάποιος τον ελευθέρωνε από την βαρύτητα, λες και κάποιος τον τραβούσε προς τον ουρανό. Φορούσε τη φόρμα της ΜΠΑΡΡΑΚΑ, της φοιτητικής θεατρικής ομάδας, που ο ίδιος είχε ιδρύσει για να παρουσιάζει ανά την Ισπανία έργα του κλασσικού ισπανικού δραματολογίου.
Τα δικά του θεατρικά έργα, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι σηματοδοτούν το σύγχρονο δραματολόγιο της χώρας του, λόγω της θεματικής τους· κυρίως, όμως, λόγω της δομής τους: Ως τότε, το θεατρικό έργο γραφόταν είτε σε στίχο αμιγώς σε πρόζα ή με την παρεμβολή κάποιων τραγουδιών, που έμοιαζαν διακοσμητικά στοιχεία χωρίς καμιά διαδραστική σημασία. Και ακριβώς αυτή είναι η βασική καινοτομία που ο Λόρκα φέρνει με το θέατρό του, καινοτομία που κορυφώνεται στο «Ματωμένο Γάμο»: ανάμεσα στην πρόζα παρεμβάλλονται ποιητικά μέρη, τα οποία είτε προχωρούν τη δράση είτε προετοιμάζουν για την επόμενη σκηνή, εντείνοντας το μυστήριο με την ελλειπτικότητα του ποιητικού λόγου και δικαιώνοντας το πάθος με υψηλά επίπεδα ποίησης:

Το ξέρω, Έπρεπε να σ' αφήσω
Αν είχα νου για να σκεφτώ.
Μα από κοντά σου δε μπορώ
Να φύγω πια. Κι εσύ, το ίδιο.
Δοκίμασε. Καν' ένα βήμα.
Καρφιά του φεγγαριού καρφώσαν
Τη μέση μου με τους γοφούς σου.

Η πρώτη αναφορά στον Λόρκα, είχε γίνει το 1933, στο περιοδικό «Κύκλος». Εκεί, ο Καζαντζάκης παρουσίαζε μια ομάδα σύγχρονων ισπανών ποιητών, που το έργο τους το είχε γνωρίσει με το Ταξίδι του στην Ισπανία. Μεταφράζοντας το ποίημα Romance de la luna luna, το πρώτο της συλλογής Ρομανθέρο Χιτάνο, λέει:

Μπήκε η σελήνη στο σιδεράδικο.
Το παιδί την κοιτάζει την κοιτάζει.
Το παιδί όλο και την κοιτάζει.
Στον συγκεκριμένο αγέρα
Σαλεύει η σελήνη τα μπράτσα της
Και δείχνει, ακόλαστη κι αγνή,
Τα στήθη της από σκληρό καλάι.

Οι μεταφράσεις, λοιπόν, του Καζαντζάκη είναι οι πρώτες που έγιναν στα ελληνικά ζώντος του Λόρκα. Η δολοφονία του το 1936, αποτέλεσμα πολλών συγκυριών -όπως μόλις είδαμε και στην ταινία- κυρίως, όμως, της επίδειξης ισχύος -της κτηνώδους ισχύος- μεταξύ των φαλαγγιτών, πέραν του ότι ανέκοψε τη ζωή και τον βίο ενός προικισμένου και πολυγραφότατου ποιητή, αν τη δούμε ως απόλυτο γεγονός και, όπως ο ίδιος είχε πει σ' ένα γράμμα του, σχολιάζοντας έναν άλλο θάνατο, αν τη δούμε, λοιπόν «με ολική απουσία χριστιανικών αισθημάτων», -και, φυσικά, χωρίς να δικαιώνουμε δράστες και αυτουργούς- περιέβαλλε τον Λόρκα με μιαν ανεξίτηλη άλω και τόσο φωτεινή, που επισκίασε εξίσου σημαντικούς ποιητές της γενιάς του, όπως ο Ραφαέλ Αλμπέρτι ή ο Λουίς Θερνούδα.
Η άλως, όμως, δεν είναι μόνο του αγίου ή του μάρτυρα είναι και του φεγγαριού. Το ισπανικό λαϊκό δίστιχο που είχε συγκλονίσει τον Λόρκα και του είχε εμπνεύσει την περίφημη διάλεξή του για το κάντε χόντο, έχει ως εξής:

Cerco tiene la luna;
mi amor ha muerto.
Δηλαδή,
Το φεγγάρι έχει αλώνι·
Πέθαν' η αγάπη μου».



Από την ομιλία της Αγαθής Δημητρούκα





Read more...

«Ποιητής στην Νέα Υόρκη»



«Αυτές τις μέρες είχα την τύχη ή τη δυστυχία να δω την καταστροφή του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης. Βέβαια, το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης είναι το χρηματιστήριο του κόσμου κι αυτή η καταστροφή δε σημαίνει τίποτα οικονομικά. Ήταν όμως τρομαχτική. Χάθηκαν δώδεκα δισεκατομμύρια δολάρια! Το θέαμα της Γουώλ Στρητ, όπου βρίσκονται οι έδρες όλων των τραπεζών του κόσμου, δεν περιγράφεται. Εγώ βρέθηκα πάνω από εφτά ώρες μέσα στο πλήθος τις στιγμές του μεγάλου πανικού. Δεν μπορούσα να φύγω από εκεί. Οι άντρες φώναζαν κι αντιδικούσαν σαν άγρια θηρία κι οι γυναίκες έκλαιγαν. Ομάδες Εβραίων φώναζαν δυνατά και θρηνούσαν στις σκάλες και στις γωνιές. Ήταν άνθρωποι που σε μια νύχτα τα 'χάσαν όλα. Οι υπάλληλοι του χρηματιστηρίου και των τραπεζών είχαν εργαστεί τόσο εντατικά, που πολλοί απ' αυτούς ξαπλώνονταν στους διαδρόμους και ήταν αδύνατο να τους ξυπνήσεις ή να τους κάνεις να σταθούν όρθιοι. Οι δρόμοι, ή καλύτερα φοβερή παράταξη των ουρανοξυστών, βρίσκονταν σε τέτοια αταξία και τέτοια υστερία, που μόνο να τους έβλεπες μπορούσες να καταλάβεις τον πόνο και την αγωνία του πλήθους. Και βέβαια, όσο μεγάλωνε ο πανικός, τόσο οι μετοχές έπεφταν κι έφτασε μια στιγμή που χρειάστηκε να παρέμβουν η κυβέρνηση και οι μεγάλοι τραπεζίτες και να αγωνιστούν για ηρεμία και αυτοσυγκράτηση. Μέσα στο πλήθος και τις φωνές και την απερίγραπτη υστερία, συνάντησα μια φίλη μου, με χαιρέτησε κλαίγοντας. Είχε χάσει όλη της την περιουσία, που ήταν πενήντα χιλιάδες δολάρια. Την παρηγόρησα κι εγώ και άλλοι φίλοι. Τα ίδια συνέβαιναν παντού. Άνθρωποι αλαφιασμένοι, κόρνες αυτοκινήτων, κουδουνίσματα τηλεφωνώ. Δώδεκα δισεκατομμύρια δολάρια χάθηκαν σ' αυτό το παιχνίδι. Να το βλέπεις και να μην το πιστεύεις.
Όταν βγήκα από εκείνη την κόλαση, στην πολυσύχναστη έκτη λεωφόρο η κυκλοφορία είχε διακοπεί. Από τον δέκατο έκτο όροφο του ξενοδοχείου Άστορ, ένας τραπεζίτης είχε ριχτεί στις πλάκες του δρόμου. Εγώ έφτασα ακριβώς την ώρα που σήκωναν τον νεκρό. Ήταν ένας κοκκινομάλλης άντρας, πολύ ψηλός. Θυμάμαι μόνο τις δυο χερούκλες του, κάτασπρες σαν αλευρωμένες, πάνω στο γκρίζο δάπεδο. Το θέαμα αυτό μου φανέρωσε μια νέα όψη του αμερικάνικου πολιτισμού και το βρήκα πολύ φυσικό. Δε θέλω να πω ότι μου άρεσε, αλλά ότι το παρατήρησα με μεγάλη ψυχραιμία κι ότι ήταν το ίδιο συγκινητικό όσο κι ένα ναυάγιο, με ολική απουσία των χριστιανικών αισθημάτων. Σκεφτόμουν με συμπόνια όλους αυτούς τους ανθρώπου με το μυαλό τους κλειστό σε όλα τα πράγματα, εκτεθειμένους στις τρομερές πιέσεις και στην ψυχρή εκκαθάριση λογαριασμών δύο ή τριών τραπεζιτών που κρατούν τον κόσμο στα χέρια του»


Απόσπασμα από ένα από τα γράμματα που είχε στείλει στους δικούς του από την Αμερική, όπου είχε ταξιδέψει το 1929-1930, ταξίδι που ενέπνευσε την ποιητική του συλλογή «Ποιητής στην Νέα Υόρκη»
Διάβαστηκε από τον Λευτέρη Βογιατζή το 1987 στα εγκαίνια της έκθεσης Σχεδίων του Λόρκα στην Πινακοθήκη. Αν και γράφηκε πριν ογδόντα χρόνια, περιγράφει τραγικά τη σημερινή κατάσταση...

Μετάφραση: Αγαθή Δημητρούκα


Read more...





Read more...

Read more...

Read more...

Read more...

Mαγικό και Χρώμα
















Γλαυκό – Γλαύκη, το κυανοπράσινο χρώμα της θάλασσας στα ρηχά, εκεί που ο βυθός είναι αμμώδης και που στα μάτια των ναυτικών παίρνει την όψη γυναίκας.

Φκιασίδι βγαίνει από τη λέξη φύκι γιατί από τα φύκια της Μεσογείου Ρυτίφλοια η βαφική οι αρχαίες Ελληνίδες έβαφαν τα μάγουλά και τα ρούχα τους.

Το φυσικό χρώμα δεν επαναλαμβάνεται. Είναι μοναδικό και αναντικατάστατο. Είναι προσωπικό κρατώντας ανωνυμία, που παραπέμπει στο γενικό. Ανήκει στην ύλη, αλλά ανάγει στο άϋλο. Μάλιστα, όσο πιο πολύ είναι από ανεπεξέργαστη ύλη, τόσο πιο πολύ ανάγει στο άϋλο, με την έννοια την πνευματική, και βέβαια και την θρησκευτική. Δίνει κάτι σαν μουσική, με την έννοια του ρυθμού και της αφαίρεσης. Σαν να ρευστοποιεί την ύλη του.

Είναι ένα είδος σφραγίδας, Αποτύπωμα χαρακτήρα ατομικότητας. Αφήνει να διαφαίνεται η ανάγκη, παντοδύναμη και ουσιαστική, που έγινε αιτία να δημιουργηθεί (π.χ. ανάγκη προστασίας από κακές επιδράσεις, ανάγκη αναγνώρισης, ανάγκη επιβεβαίωσης…). Είναι απαραίτητο για να λειτουργήσει το μαγικό, να παραπέμπει στην πρωτογένεια της ανάγκης, στην αποκλειστικότητα του τρόπου εργασίας που προκύπτει με δυσκολία, ποτέ με ευκολία. Αυτές το καθιστούν μοναδικό και μη επαναλήψιμο. Το χρώμα γίνεται «μαγικό», όταν έντονα και με τρόπο δυναμικό δηλώνει την προβολή, πολύ περισσότερο την επισήμανση κάποιου συναισθήματος, που το χρειάστηκε για να μορφοποιηθεί, και που αντίστοιχα ξυπνάει σε αυτόν που το βλέπει το δίδυμό του. Μ’ έναν τέτοιο τρόπο γίνεται η σύνδεση, μία ενοποίηση αυτού που προηγήθηκε, με εκείνο που ακολουθεί. Απ’ αυτήν την ένωση προκύπτει η κατάσταση του μαγικού.

Κείμενο: Αναστασία Κατσαπάρα Φανουρίου

Read more...


About This Blog


  © Blogger template Shush by Ourblogtemplates.com 2009

Back to TOP